Kritische burgers in de spotlights: Code Rood

/in /by

Goed voorbeeld doet goed volgen. LABO brengt daarom de komende maanden een aantal inspirerende voorbeelden van kritisch burgerschap onder de aandacht. Vandaag: Code Rood.

Code Rood is een brede coalitie van burgers, actiegroepen en organisaties die vinden dat het systeem op de schop moet. Greenpeace, Grootouders voor het Klimaat, Youth for Climate, Extinction Rebellion, Vredesactie, Tegengas, LABO vzw en nog veel meer groepen slaan de handen ineen en roepen op tot een maatschappelijke ommezwaai. 

De laatste jaren zijn de gevolgen van klimaatverandering door niemand nog te ontkennen. Droogtes, orkanen, hittegolven, overstromingen.. elke week worden we wel met onze neus op de feiten gedrukt. Tegelijkertijd wordt het door de oorlog in Oekraïne ook nog eens pijnlijk duidelijk hoe de handel in fossiele brandstoffen de zakken vult van criminele regimes. Daarnaast is het ook voor (bijna) iedereen duidelijk dat het onrechtvaardig is dat fossiele multinationals als TotalEnergies monsterwinsten boeken, terwijl veel gezinnen hun huis niet meer kunnen verwarmen vanwege een te hoge energiefactuur. Kortom: het systeem klopt niet. Tijd voor actie!

Code Rood kiest bewust voor de tactiek van burgerlijke ongehoorzaamheid. Massale acties van burgerlijke ongehoorzaamheid hebben in het verleden vaak positieve invloed gehad op grote veranderingen. Mensen kozen ervoor zich te verzetten en de wet te overtreden om samen vastberaden verandering te eisen, denk maar aan de Suffragettes, die streden voor vrouwenstemrecht, of de burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten. En nu gebruikt Code Rood dezelfde strategie om te strijden voor sociale- en klimaatrechtvaardigheid.

Tot dusverre de theorie. Maar hoe werkt zoiets dan in de praktijk? In plaats van een zeer gedetailleerde beschrijving, raden we aan deze video te bekijken, waarin een duidelijk beeld wordt geschetst van zowel de voorbereidingen, als van de dag zelf!

Meer info over Code Rood op de website.

Foto’s door Pieter Geens Photography.

 

Filmbespreking – Judas and the Black Messiah

/in /by
Read more

Kritisch burgerschap in politieke tijden

/in /by
Read more

Organiseren tegen de crisis

/in , /by
Read more

Eerste Hulp bij Acties (EHBA)

/in /by
Read more

Kan ongehoorzaamheid de wereld redden?

/in , /by
Read more

Open brief aan de scholieren die staken voor het klimaat

/in /by

Vandaag staakten meer dan duizend scholieren om een Klimaatmars voor een betere toekomst te houden. Jeroen haalt herinneringen op aan zijn eerste stappen als activist toen hij zelf nog scholier was en steekt de jonge idealisten een hart onder de riem.

Jonge klimaatstrijders!

Met veel enthousiasme kijk ik naar de hartverwarmende beelden van jullie actie in Brussel. Inspirerend! Het herinnert mij aan een van mijn eerste acties als zestienjarige. Toen de oorlog in Irak uitbrak, lieten we de schoolbanken voor wat ze waren en trokken de straat in. Met honderden scholieren trokken we de schoolpoort achter ons toe en lieten luidkeels van ons horen. Hoewel de politie ons aanmaande om voort te maken, hielden we een tijd lang een kruispunt bezet. Hoezo? We mogen geen hinder veroorzaken? Weet men dan niet dat er een oorlog woedt? Is die oorlog bestrijden niet zoveel belangrijker dan eventjes verkeershinder?

Jullie toekomst, jullie strijd

En weet men vandaag dan niet dat er een klimaatoorlog bezig is? De strijd voor het klimaat is inderdaad een oorlog van alle krachten die het leven zelf verdedigen tegenover die groepen in een samenleving die enkel bezig zijn met hebzucht en eigenbelang op de allerkortste termijn. Die laatste categorie is de minderheid, maar ze zitten wel op posities van macht. Laat dat jullie nooit afschrikken: door ons van onderop te organiseren, bouwen we meer macht op dan we zelf vaak vermoeden. Alle grote sociale veranderingen van de voorbije eeuwen zijn bereikt door gewone mensen die zich gingen organiseren voor iets waar ze heel hard in geloofden.

Voelden jullie de adrenaline tijdens de actie vandaag? Het hart dat sneller gaat kloppen? Die enorme boost als je met vele honderden dezelfde slogans gaat zingen? Inderdaad, jullie waren vandaag “plus chaud que le climat!”, zoals ik hoorde scanderen. En dat zal nodig zijn om de kracht van dit moment om te zetten in een beweging die doorzet en uiteindelijk wint. Houd die energie van dat moment vast in de levende herinnering van jullie hoofden, harten en handen. Zorg ervoor dat je eruit kan putten als je minder ‘sexy’ werk moet doen in het bouwen aan een beweging voor verandering: nieuwe stappen plannen, even stil staan, nieuwe technieken leren of de hand reiken aan iemand die er even niet meer in gelooft. Het hoort er allemaal bij en kan de volgende actie alleen maar sterker maken.

Durven “nee” zeggen

We zijn met zijn allen te braaf geworden. Sommige van jullie ouders en grootouders hebben zich er wellicht bij neergelegd dat het einde van de wereld soms meer realistisch lijkt dan het einde van het kapitalisme. Maar jullie niet. Dat zie en voel ik. En ik bewonder het in een tijd waar er zoveel is dat ons kan ontmoedigen. Misschien kunnen jullie met jullie vuur en inzet oudere generaties inspireren om opnieuw (of voor het eerst?) te strijden voor een wereld waar het goed leven is?

Jullie zijn deel van een breder verhaal. Vorig jaar waren er de acties tegen fijn stof en voor “schone lucht” aan de schoolpoorten. Sommigen onder jullie hebben vast deelgenomen. En in de VS was er die andere scholierenbeweging, March For Our Lives, die daar de machtige wapenindustrie het hoofd bood. Nu is het aan jullie om zowel de fossiele energie industrie als de politiek te confronteren. Maar jullie staan niet alleen. Het is aan ons allemaal. Alleen samen kunnen we verandering afdwingen. Een van de voorvechters van de strijd tegen slavernij zei ooit: er is geen vooruitgang zonder strijd. En hoe bizar het vandaag ook mag klinken: ooit leek het alsof die strijd tegen slavernij of de strijd voor betaalde vakantie of die voor vrouwenstemrecht nooit gewonnen zou worden. Maar het is enkel wie doorzet als ze “nee” zeggen, die ooit een stap verder komt. Burgerlijke ongehoorzaamheid is in tijden van morele crisis of van politiek falen soms de krachtigste daad van burgerschap. En dat hebben jullie goed begrepen door vandaag te “spijbelen”, al noem ik het liever “staken”. Want daarom is het minstens de meerderheid onder jullie te doen: een duidelijk maatschappelijk signaal geven door het werk – in dit geval op school – neer te leggen.

De Indische activist Gandhi leerde ons een belangrijke les: “Eerst zullen ze jou negeren, dan lachen ze jou uit, dan bestrijden ze je en dan pas win je.” Draag dus zorg voor jezelf en elkaar, zodat jullie niet ontmoedigd worden door de eerste fase, de tweede met trots dragen, de derde overleven en de vierde mogen zien.

Samen strijden is sterker dan alleen

Doorheen deze brief schrijf ik consequent over “jullie” in plaats van me te richten tot “jou”, als individuele stakende scholier. Dat is een bewuste keuze. Jullie groeien op in een samenleving waar veel individualisme is. Tegelijk hebben jullie elkaar wel gevonden. En er zijn meer communicatiekanalen dan ooit om samen te delen, te werken en elkaar te inspireren. Maar blijf vooral elkaar ontmoeten in de offline wereld.

Want laat jullie niets wijs maken: het is in de samenwerking, het samen groeien en het gemeenschappelijke verzet dat jullie de kracht gaan vinden om echt dingen te veranderen. En dat zal tijd vergen. Laat je niet ontmoedigen door een actie die niet het gewenste resultaat heeft of waar minder vrienden komen opdagen. De weg is lang. Maar houd je ogen op de prijs gericht: een rechtvaardige wereld, waar mens en planeet voor winst komen. Het is belangrijk genoeg om het even te herhalen: enkel wie doorzet maakt kans om die droom te bereiken.

Vandaag ben ik 31 jaar. De schoolbanken liggen al even achter de rug en de laatste oude cursussen uit mijn schooljaren liggen in het ouderlijke  huis wellicht onder een dikke laag stof. Ik voel me nog jong van hart, maar ik moet toegeven dat ik nog tot de generatie behoor die actiever is op facebook dan instagram. Auw! 😉 Maar laat dat ons vooral niet tegenhouden om elkaar te vinden. Veel van de mensen met wie ik samen actief geworden ben, hebben nog niets aan jeugdig enthousiasme ingeboet. Hun ogen lichten nog steeds op als ze de vonk van verandering zien opspringen en ze verwelkomen jullie graag als bondgenoten. We hopen dat jullie ons ook verwelkomen in die gemeenschappelijke strijd die voor ons ligt en ons over generaties en andere verschillen heen verbindt. Laat ons leren van elkaar en samen nieuwe barricades opwerpen: tegen haat, tegen hebzucht en tegen machtsmisbruik. Maar vooral barricades vóór het leven, vóór onze medemensen die uitgesloten worden omwille van huidskleur, klasse, gender of seksualiteit, vóór het andere niet-menselijke leven dat uitgebuit wordt en uiteraard… Vóór het klimaat!

Vooruit, jullie hebben een wereld te winnen!

Ik zie mezelf soms nog steeds door de straten lopen als zestienjarige. Die oorlog hebben we toen niet kunnen tegenhouden, maar voor sommigen was het wel het begin van een blijvend engagement als kritisch burger en activist. Dat was ook voor mij het geval. Als ik toen op de schoolbanken was blijven zitten, dan stond ik nu misschien niet waar ik vandaag sta. Dan wist ik niet wat ik nu weet. En dan had ik niet al die mooie mensen ontmoet. Mijn medestrijders, die elke dag opnieuw een andere wereld een beetje meer mogelijk maken. En in afwachting, terwijl we met veel vallen en soms moeizaam opstaan nog volop bouwen aan die wereld van morgen, dragen we intussen bij aan het een menselijker maken van deze wereld vandaag, die nooit helemaal de onze zal zijn. Vaak tegen beter weten in, maar steeds gedreven door een actieve hoop die ons telkens weer mobiliseert.

Als ik toen, als jonge scholier, niet leerde tegen de stroom inroeien, dan had ik vandaag niet de woorden om jullie te schrijven. Ik ben nog elke dag dankbaar dat ik die dag de schoolboeken dichtklapte om een belangrijkere les te leren. Wees trots op jullie engagement en dankbaar voor deze kans. Koester het moment en kijk vooruit: want de strijd is nog maar net begonnen. Houd het vuur dus brandende, jonge klimaatstrijders! Want jullie enthousiasme en vastberadenheid zullen nog heel hard nodig zijn.

In Solidariteit,

Jeroen Robbe

P.S.: Jullie generatie bezit de creativiteit en moed om met nieuwe actievormen de temperatuur stevig op te drijven. Hier vinden jullie een verzameling actiehandleidingen die ik bij elkaar bracht om bewegingen als die van jullie een duwtje in de rug te geven. Ze kunnen wellicht helpen op de weg die volgt! Organisaties als LABO vzw, Tractie en anderen staan zeker klaar om jullie als bondgenoot bij te staan in volgende stappen op weg naar meer sociale actie. Maar blijf vooral trouw aan je eigen idealen en op een kritische manier voortwerken aan een eigen weg vooruit.

Boze burgers eisen via “Climate Hotline” meer klimaatambitie

/in /by

In het kader van de #WarmsteWeek organiseert LABO vzw, een beweging voor kritisch burgerschap, samen met een nieuw burgercollectief van klimaatactivisten een “Climate Hotline”. Burgers bestoken op een georganiseerde manier gedurende drie dagen elke dag een ander politiek kabinet met de eis tot een meer daadkrachtig en rechtvaardig klimaatbeleid.

Wat doe je als het signaal van 75.000 burgers brutaal genegeerd wordt? De druk opvoeren en blijven opvoeren. Deze actie is een kleine stap in dat proces, waarbij we politici die mee verantwoordelijk zijn voor een gebrek aan klimaatambitie met kritische vragen bestoken. Als burgers hebben we immers het recht om onze politici ter verantwoording te roepen.

Op woensdag 19 december was het kabinet van minister Joke Schauvliege aan de beurt. Aan het eind van de werkdag kregen we van een kabinetsmedewerker te horen dat er heel wat telefoonoproepen binnen liepen en dat de vragen gebundeld werden om ze aan de minister te bezorgen. We vingen dan ook tijdens de dag reeds het signaal op dat de lijnen vaak bezet waren.

Vandaag, 20 december, richten we alle pijlen op het kabinet van Geert Bourgeois. De Vlaamse minister-president was ook na de klimaatmars eerder deze maand nog zeer actief om het klimaatbeleid als “ambitieus en onderbouwd” te verdedigen. Na de beschamende houding van België in Katowice is dit soort holle retoriek een nieuwe kaakslag voor de veel bezorgde burgers. Maar mag het verbazen als we lezen dat zijn partij actief klimaatbeleid probeert te saboteren?

We maken ons geen illusies dat enkele telefoons genoeg zouden zijn om het beleid te doen bezwijken. Daarvoor zal – zeker ook in de komende verkiezingsmaanden – meer actie nodig zijn. Maar het is goed om nu al telefonisch duidelijk te maken dat wij als burgers klaar zijn om klimaatrechtvaardigheid hoog op de verkiezingsagenda te plaatsen.

Een jonge moeder en leerkracht getuigt over haar gesprek:

Ik heb de voorbije twee dagen telkens gebeld naar de kabinetten. Twee keer nam een kabinetsmedewerker de tijd om te luisteren. Ik heb gezegd dat ik een moeder ben en ongelofelijk ongerust ben over de toekomst van mijn zoontje. Dat ik niet begrijp dat de N-VA ervoor gezorgd heeft dat België niet ondertekend heeft in Polen om hogere klimaatambities te tonen. Gezegd dat ik het zo absurd vind om nog belastingen te betalen voor een regering die er geen enkel probleem in ziet om naar een klimaatopwarming van 3 of 4 graden te gaan. Het is voor mij een middelvinger opsteken naar alle kinderen ter wereld, openlijk zeggen ‘ uw toekomst interesseert ons niet’.

Ook op vrijdag 21 december organiseren we nog één dag een #ClimateHotline. Meer info over de “doelwitten” en tips om te bellen vind je hier op de LABO vzw website of in dit facebook evenement.

Dienstweigeraars: burgerlijke ongehoorzaamheid van de eerste wereldoorlog tot vandaag

/in /by

Wat is het meest heldhaftige dat je kan doen in oorlogstijd? Misschien wel de oorlog aan de oorlog verklaren. Het is alleszins een van de meest subversieve daden die je als burger kan stellen. Misschien daarom dat er, ondanks alles officiële herdenkingen van de eerste wereldoorlog, nog steeds relatief weinig aandacht is voor de verhalen van dienstweigeraars en deserteurs. Zij gooien – vaak tegen beter weten in – al meer dan honderd jaar zand in de oorlogsmachine.

Desertie en dienstweigeren in de eerste wereldoorlog

Ook in ten tijde van de eerste wereldoorlog waren er gewetensbezwaarden. In een vroege uiting van universele waarden van broederschap en wereldburgerschap weigerden ze de wapens op te nemen tegen hun broeders en zusters van andere landen. Ze wisten nochtans dat ze een zware prijs zouden betalen: de gevangenis in het beste geval, in het slechtste geval dood door kogel. In het laatste geval vielen ook deze helden, zij het dan door en niet voor onze beschaving.

Er is tot op zekere hoogte een onderscheid te maken tussen een gewetensbezwaarde die vooraf reeds weigert de wapens op te nemen en een deserteur die het leger onwettig verlaat. Maar in beide gevallen kunnen wel dezelfde principiële motieven een rol spelen. Aan het Belgische front werden tijdens de eerste wereldoorlog elf soldaten gefusilleerd door het eigen leger wegens desertie. Er was op dat moment in België nog geen georganiseerde beweging tegen de dienstplicht, zoals dat in Nederland wel het geval was. Een belangrijke kanttekening daarbij is dat Nederland geen strijdende partij was in die eerste wereldoorlog. Maar ook in Engeland, dat wel rechtstreeks betrokken was in het conflict, waren er maar liefst 16.000 gewetensbezwaarden die dienst weigerden.

De beweging in Nederland verspreide zowel in aanloop naar als tijdens de eerste wereldoorlog pamfletten die opriepen elke medewerking aan het oorlogsgeweld te vermijden. In het “dienstweigeringsmanifest” van 1915 klonk het – in oude spelling – als volgt:
“Waarde medeburgers! Wij allen, (…) richten ons tot het Nederlandsche volk om te getuigen tegen de geest van oorlog en militarisme (…) Voorzoovelen wij ooit tot gewapende landsverdediging verplicht gerekend zouden worden hopen wij de kracht te bezitten om alle persoonlijke rechtstreeksche deelname te weigeren, de kracht om liever gevangenisstraf te ondergaan, ja zelfs gefusileerd te worden, dan ontrouw te plegen aan ons geweten, onze overtuiging, of wat wij de hoogste wetten van algemeene menschelijkheid achten.”

Dat sommige wetten (zoals die van de dienstplicht) moreel onrechtvaardig zijn en dus gebroken moeten worden, een uitgangspunt dat aan de basis ligt van elke vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid, kent dus al een lange geschiedenis. De beweging voor dienstweigering zou zich tijdens het interbellum (de periode tussen de twee wereldoorlogen) verder verspreiden. In die tijd waren er ook meer en meer Belgische dienstweigeraars die omwille van hun bezwaren voor de rechter moesten verschijnen en die ook effectieve gevangenisstraffen kregen.

Het proces tegen Hem Day en Leo Campion deed heel wat stof opwaaien. Beiden hadden eerder hun dienstplicht gedaan. Zij hadden eerder wél hun dienstplicht gedaan maar betreurden later die keuze en stuurden daarom hun militaire boekje terug samen met een statemnt. Deze daad die als ‘aanzetten tot dienstweigering’ kon beschouwd worden, was blijkbaar staatsgevaarlijk genoeg om hen ervoor te vervolgen.

Internationale solidariteit: de link tussen organisaties van gewetensbezwaarden en antikoloniale strijders

In dezelfde periode ontstonden belangrijke linken tussen anti-militaristen in de lage landen en het vroege antikoloniale verzet in Afrikaanse, Aziatische en Latijns-Amerikaanse landen. Dat mag niet verbazen, gezien de strijd tegen het militarisme nooit los gezien kan worden van de strijd tegen een imperialisme en nationalisme die samen de voedingsbodem voor oorlog vormden. De dienstweigeraars die in hun eigen land als landverrader bestempeld en veroordeeld werden, waren tegelijk bij de eersten die de hand reikten naar hun medemensen in de kolonies.

Bij monde van Arthur Lehning klonk het tijdens het eerste Congres tegen Koloniale Onderdrukking in Brussel in 1927 als volgt:
“Deze koloniale onderdrukking en de moderne oorlogen van het imperialisme zijn slechts mogelijk door de metterdaad betoonde solidariteit van het, door dit zelfde imperialisme uitgebuite, witte proletariaat met zijn regeeringen, zoolang dit zich ertoe leent dienst te doen als matroos op de oorlogsvloot, als soldaat in het leger, als arbeider(-ster) in de oorlogsindustrie.”

Europese anti-militaristen ontmoetten tijdens dat congres antikoloniale strijders als Senghor uit Senegal en Hatta uit Indonesië.

Over burgerdienst en totaalweigeraars

In latere jaren kwam er een wet op gewetensbezwaarden, waarbij dienstplichtigen een burgerdienst konden uitvoeren in plaats van een militaire dienst. In België bleef die burgerdienst, tegen Europese richtlijnen in, tot op het eind discriminerend doordat wie geen legerdienst deed een veel langere dienst moest kloppen.

Na de invoering van de burgerdienst zagen we trouwens een nieuwe categorie van “totaalweigeraars” die ook deze oproeping weigerden en nog steeds liever in de gevangenis gingen zitten. De motivatie voor dit totaalweigeren was meestal dat door de aanvaarding van een alternatieve burgerdienst impliciet ook de legitimiteit van het leger werd erkend. En “leger staat gelijk aan georganiseerde onderdrukking,” zoals een totaalweigeraar het zelf verwoordt in een boek waar ze hun getuigenissen verzamelden.

In België werd de dienstplicht opgeschort in 1992. De laatste dienstplichtigen zwaaiden af in 1995. Sindsdien zijn er enkel nog beroepsmilitairen in het Belgische leger.

Dienstweigeren: een onafgewerkt hoofdstuk van verzet

Het einde van de dienstplicht maakt dat deze vorm van dienstweigeren op dit moment in ons land niet aan de orde is. Al kunnen we ongetwijfeld inspiratie vinden in de moedige keuzes van dienstweigeraars om zelf onze medewerking te weigeren aan andere vormen van immoreel beleid.

In heel wat andere landen bestaat er wel nog een dienstplicht en zijn bewegingen van dienstweigeraars nog steeds actief, met nog altijd een hoge persoonlijke kostprijs tot gevolg. Een voorbeeld hiervan zijn de huidige generatie dienstweigeraars in Israël, soms “refuseniks” genoemd. Dergelijke bewegingen en de individuele gewetensbezwaarden verdienen onze steun en solidariteit.

Hoe langer de (nabije) oorlogsgruwel achter ons ligt, hoe minder rechtstreekse getuigen er zijn en hoe makkelijker het wordt om opnieuw in de fouten van weleer te trappen. Vandaag wordt in sommige kringen opnieuw gepleit voor een – weliswaar vrijwillige – militaire dienstplicht. In een wereld waar nog steeds zoveel levens kapot gemaakt worden door brutale oorlogen moeten we daarom de oude leus van dienstweigeraars blijven herhalen: “Geen mens, geen cent, geen hamerslag* voor het militarisme.”

(*) de “hamerslag” is een verwijzing naar alle arbeid die het militaire apparaat moet mogelijk maken.

Enkele leestips:

  • Termeer, G. e.a. “Dienstweigeraars”
  • Anti-militaristisch Buro Leuven. “Plicht… Wat plicht? Niks plicht. Belgiese totaalweigeraars getuigen”