Zaterdag 14 oktober 2017.
Stralende zon.

Terwijl de marktkramers beginnen op te ruimen verzamelt een groep zich op de grote markt in Aalst. De sfeer is vrolijk, een beetje gespannen en verwachtingsvol.
Vandaag is het de dag waar wel al 8 maand naar toe gewerkt hebben. Onze ‘Olsterse’ actie van de wereldwijde Dag van Verzet tegen armoede, met het thema gezondheidszorg.

 Gezondheidszorg, een basisrecht voor iedereen. Dat staat alvast in onze grondwet: ieder heeft recht op een menswaardig leven. Het recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale, geneeskundige en juridische bijstand is daar een aspect van. In België is er dan ook een heel vangnet van Wijkgezondheidscentra, dokters, verhoogde tegemoetkoming, het derdebetalersysteem, OCMW-ziekenhuizen, generische geneesmiddelen ofwel ‘witte’ producten,… We zijn zeker niet de slechtste van de klas. Maar toch kan en moet het beter.

Want er zijn drempels naar goede gezondheidszorg waar ik, als middenklasse burger, nooit heb tegen aangelopen. Drempels die mensen in armoede elke dag ervaren. We deden met LABO en de Vierde Wereldgroep Aalst een intens traject met deze mensen, waar we samen verkenden wat deze drempels nu precies zijn en welk gevoel dit met zich meebrengt. Via o.a. legislatief theater en andere Labo- methodieken natuurlijk, wat had je gedacht.

Ervaringen als:
‘als ik geen belwaarde heb, kan ik geen afspraak maken bij de dokter’

Of
 ‘soms kan ik wel naar de dokter gaan, maar heb ik daarna geen geld meer voor medicatie’. Of
‘Ik weet de prijs van de tandarts, dokter of specialist  niet vooraf. Het wordt wel terugbetaald, maar het is veel geld om in één keer te leggen. En als ik dan ter plaatse niet kan betalen, voel ik mij beschaamd. Daarom stel ik het bezoek uit.’

Of
‘Ik heb geen auto. De ambulance bracht mij van Aalst-Gent voor 150 euro.’

 Of:
‘Toen ik net bevallen was, lag ik in een glazen kamer waar iedereen mij kon zien, samen met 3 andere vrouwen. Een goede kamer is een goede verzekering.”

En zo bleven de ervaringen komen. Ik kon niet anders dan on-ge-lo-fe-lijk veel respect hebben voor de eerlijkheid en openheid van deze mensen. Die aan 2 vreemden wilden vertellen over hun situatie en hun gevoel daarbij.
En dan begon ik te op te zoeken. Blijkt dat 1 op 2 mensen die recht hebben op een verhoogde tegemoetkoming daar geen gebruik van maken. Zelf met een verhoogde tegemoetkoming is het al niet makkelijk, omdat je nog steeds moet voorschieten voor de specialist, tandarts,… en 60 euro in één keer leggen is niet makkelijk voor iemand in armoede. Ook wordt niet alles terugbetaald: de ambulance, steunzolen, een bril, sommige specialisten, bepaalde medicatie,… Om nog niet te spreken over de gevaren van het ontbreken van een goeie ziekteverzekering. 

Maar zonder verhoogde tegemoetkoming is het nog moeilijker. Ik ontdekte dat het aanvragen van een verhoogde tegemoetkoming een groot stigma werpt, waar er schaamte rond heerst. Je moet het allereerst aanvragen bij het OCMW. Daarna moet je vaak nog aan de apotheker, dokter,… vertellen wat je situatie is. Dat je financiële problemen hebt.

De tandarts kan aan de hand van je tanden ook je levensverhaal afleiden (heb je een drugsverleden, heb je vroeger een beugel gedragen, welke voeding eet je). Een schuldgevoel is nooit veraf, en je zou je voor minder een tweederangsburger voelen als je onder een ‘derdebetalersysteem’ valt.

Wat als… we durven dromen van een gezondheidszorg toegankelijk voor iedereen? Het systeem van de wijkgezondheidscentra zijn een goed voorbeeld. Iedereen (arm of rijk) kan er gratis naar de dokter. Er is dus niet het systeem van terugbetaling van de ziekenkas, iedereen kan met een lege portefeuille langsgaan. Dit vermijdt het stigma. Huisdokters worden weer het eerste aanspreekpunt, waarna mensen doorverwezen worden naar gespecialiseerde hulp als het écht nodig is. Zo kan er ook (dure) gespecialiseerd hulp vermeden worden.

Er wordt gewerkt aan een basisziekteverzekering waar alles in één pakket zit, en die gratis of bijna gratis is. Zodat er geen extra kosten hebt voor ziekenhuisverzekeringen etc. En ook ziekenhuizen zetten in op toegankelijke gezondheidszorg, zonder extra dure onderzoeken in het ziekenhuiskluwen.

Zo waren er nog heel wat ideeën, ervaringen en (beleids)voorstellen. Die wilden we allemaal bundelen in één fantastische, spetterende ACTIE!

We staken de koppen bij elkaar. Er waren vele ideeën en discussie, en het idee van een rode loper, deuren en drempels kwam uit de bus. Een belevingsparcours die toont welke drempels er zijn bij de dokter, de apotheker, de tandarts, de psychiater en het ziekenhuis.

En daar stonden we dan, 5 maand later!
5 mooi geschilderde deuren langs een rode loper: de tandarts, de apotheker, de psychiater, het ziekenhuis en een algemene deur.  Rode en groene pijlen op de grond. Voorbijgangers checken af welke drempels zij zelf ervaren en zien of ze aldanniet door de deur kunnen.
Aan het einde van het parcours een standje waar mensen een voorschrift voor een betere gezondheidszorg konden neerpennen, beleidsvoorstellen kunnen inlezen, taart eten en koffie drinken, en de jeugdbeweging die een poort sjort met een banner: ‘GEZONDHEIDSZORG, OPENT ZIJN DEUREN VOOR IEDEREEN’. Er zijn honderden mensen, en er vormen zich rijen om aan te schuiven voor het parcours. Geïnteresseerde reacties, mensen beginnen met elkaar te praten over de drempels die ze lezen, er is verontwaardiging over het onrecht.

En dan is het feest. Een groepje komt opgereden in rolstoel, krukken en verkleedkleren. De rode loper wordt ingerold en iedereen gaat naar het groot podium, door de poort van gezondheidszorg voor iedereen. Ons lied ‘een basisrecht ver iederiejn’, speciaal gemaakt voor de actie door een echte carnavalist, schalt door de boksen. Iedereen zingt uit volle borst mee.

 Iedereen, ja. Want iedereen heeft van het begin tot het einde dit helpen realiseren. De mensen die deelnamen aan het traject, hun vrienden, hun kennissen, vrijwilligers, De Werkgroep stop de Armoede, LABO,… We waren met velen en het was goed. Er was erkenning voor de problematiek. We kwamen in de pers (AVS, het Nieuwbslad, Radio 2,…) Er mocht van mijn part nog meer aandacht vanuit de media.

Er waren ondanks de ernst van de drempels in de gezondheidszorg heel wat lachende gezichten. Als voorbijganger  werd je als op de markt liep vanzelf toegezogen naar de actie: zoveel kleurrijke feestelijkheid omtrent een moeilijk en complex thema. Dit werkt volgens mij nog altijd zeer goed, mensen en media worden niet afgeschrikt en hebben toch de boodschap begrepen, op een ludieke manier. Dat was ook de vraag van de mensen van onze groep. Ze wilden niet weer mensen op straat moeten overtuigen om deel te nemen of interesse tonen voor hun problemen.
En deze keer was er interesse genoeg!

Komt er nog een staartje aan de actie? Er werd een filmpje de wereld ingestuurd, er is een evaluatiemoment, en er komt een overleg tussen armoedeverenigingen en lokale gezondheisactoren zoals het ziekenhuis in Aalst. Over hoe er beter kan ingespeeld worden op de noden van mensen in armoede.

En hier stopt onze taak als LABO. Een fantastisch leerrijke belevenis, en een onvergetelijke actie (Al zeg ik het zelf). Van ons uit oneindig veel respect voor de moed van onze groep. Om zo openbaar, luid en op straat uit te komen voor hun situatie, die soms beschamend en pijnlijk kan voelen. Maar armoede kent voor mij geen ‘eigen schuld’.  Ik hoop dat ook beleidsmakers dit meenemen in een beter en toegankelijker gezondheidsbeleid.

 .