Leaderful Organizing – burgerbewegingen versterken van onderuit
Hoe kunnen burgers zich succesvol organiseren om van onderuit te werken aan sociale verandering? Die vraag leidde in 2020 tot de start van een intense samenwerking waarbinnen we krachten bundelen met drie Europese partners, gefinancierd door Erasmus+. Onder de noemer “Leaderful Organizing” werkten we mee aan trainingen, een toolkit, curricula en een handboek die burgers en kleine collectieven een duwtje in de rug geven om samen hun inspanningen op te schalen.
Wat bedoelen we met leaderful organising?
“Leaderful” is letterlijk te vertalen als “leidervol” en biedt daarmee een alternatief voor zowel zeer hiërarchische organisaties waar macht en leiderschap zeer gesloten en geconcentreerd zijn, als voor organisaties die zichzelf omschrijven als “zonder leiders”. Dat laatste kan wel aanlokkelijk lijken maar vaak duiken toch problemen op. Geen formele leiders hebben sluit immers niet uit dat informele macht ook tot machtsmisbruik kan leiden. En wanneer echt niemand leiderschap opneemt, bereik je dan nog wel de vooropgestelde resultaten?
In dit project bekijken we leiderschap niet als iets “schaars”, maar net door de lens van de overvloed. Willen we de grote maatschappelijke uitdagingen van vandaag aanpakken op een manier die zowel rechtvaardig als effectief is, dan hebben we geen nood aan één charismatische leider die orders heeft, maar wel aan een veelheid aan leiders: mensen die verantwoordelijkheid nemen en zelf op hun beurt weer leiderschap bij anderen stimuleren. Dat is exact die inzet van leaderful organising: via gedeeld en gedragen leiderschap een sterke motor creëren voor effectieve bewegingen die van onderuit verandering mogelijk maken.
Hoe werk je aan een beweging die “leaderful” is?
Om dit soort werk mogelijk te maken, hebben we een aantal competenties uitgewerkt op individueel en collectief niveau, die dienen als hoeksteen voor het ondersteunende educatieve aanbod dat doorheen dit project vorm kreeg. Een organisatie die “leaderful” is, geeft immers meer te bieden dan alleen “veel leiders”. Het gaat niet alleen om kwantiteit, maar ook om de kwalitatieve invulling van dat leiderschap.
De noodzakelijke vorming met oog op attitude, kennis en vaardigheden, zowel op individueel niveau als binnen organisaties, krijgen aandacht in onze competentiegerichte benadering. We hebben daarvoor gewerkt met tien thematische competentiegebieden, die ook de ruggengraat vormen voor het curriculum aan de hand waarvan en voor een brede waaier aan tools in de toolkit.
Maar hoe zijn we eigenlijk tot dit idee gekomen?
Waarom investeren in “leidervolle” bewegingen?
Het begon toen een van onze collega’s een training volgde in Ulex en daar een gesprek ontstond over de uitdagingen waar we als samenleving én als burgerbewegingen voor staan. En die zijn niet min. We lijken als samenleving van de ene crisis naar de andere te hollen. Vaak zijn het telkens weer dezelfde mensen die er een hoge prijs voor betalen. Tal van initiatieven van onderuit proberen een antwoord te bieden, maar botsen ook op de grenzen van hun vermogen, branden op of slagen er niet in voldoende mensen te mobiliseren.
Op de uitdagingen in de samenleving hebben we op korte termijn niet altijd vat. Maar wel op hoe we onszelf organiseren in antwoord hierop. Samen met onze partners: Ulex Project, European Community Organising Network en Zelena Ackjia, werken we daarom aan een aanbod rond ‘leaderful organizing’. Het concept mag hier dan nog nieuw zijn, het bouwt voort op enkele rijke tradities die zich met succes hebben ingezet voor sociale verandering.
Doorheen het project hebben we inspiratie verzameld, bestaande inzichten gebundeld en concrete nieuwe handvaten ontwikkeld, die sociale bewegingen nieuwe perspectieven bieden. Veeldie vandaag zoeken naar een middenweg tussen zeer hiërarchische (verticale) manieren van organiseren, gekenmerkt door een sterke leider enerzijds, en anderzijds zeer horizontale manieren van werken, gekenmerkt door een gebrek aan duidelijke leiderschapsstructuur. Beide vormen komen met valkuilen en beperkingen, terwijl we een hybride structuur naar voor schuiven die inzet op transformatief leiderschap en leidervolle bewegingen.
De eerste stap bestond uit een onderzoek. We gingen in gesprek met mensen actief in organisaties, deden een survey en voerden een literatuurstudie uit. De resultaten vind je in dit onderzoeksrapport. Op basis van de noden die bleken uit de bevraging en het kader dat we samen creëren, zijn we dan bestaande educatieve tools beginnen herwerken en nieuwe creëren om zo vorm te geven aan een heuse toolkit voor leidervolle sociale bewegingen. Die toolkit werd gelanceerd tijdens onze Dag van het Kritisch Burgerschap op zaterdag 26 november 2022.
Towards a leaderful pedagogy
DOWNLOAD ons handboek voor trainers.
(1) Leaderful Organizing handbook_English (Engelstalige versie)
(2) Nederlandstalige vertaling
Bezoek onze projectwebsite, gecureerd op de Commons Library for Social Change.
Alle materiaal geproduceerd tijdens dit project, alsook alle activiteiten die plaatsvonden tijdens het event, waren enkel mogelijk met dank aan financiering van de Europese Unie (Erasmus+). De inhoud van de publicaties en activiteiten weerspiegelt enkel die van de auteurs en organisatoren.