Naar een beweging voor kritisch burgerschap
Als men ons vandaag vraagt wat onze lange termijn doelstelling is, dan durven we even dromen. En dan zeggen we onomwonden: een krachtige beweging uitbouwen van kritische burgers die in staat zijn om niet enkel het woord, maar ook de wereld te lezen. En die vervolgens die kennis van de wereld gebruiken om haar via sociale actie opnieuw vorm te geven.
De nood aan kritisch burgerschap is vandaag groter dan ooit. Want de uitdagingen waar we als samenleving voor staan zijn immens. De sociale ongelijkheid blijft groeien, er heerst politieke instabiliteit en ons economisch systeem respecteert nog steeds de draagkracht van de aarde niet. Reacties variëren van oprechte verontwaardiging, over cynische machteloosheid, over tegen beter weten in wegkijken tot bijna misdadig ontkennen van het probleem.
We moeten immers aanvaarden dat er geen makkelijke oplossingen zijn. Dat er geen blauwdruk klaar ligt.
Waarom een beweging?
Er zijn verschillende organisatiestructuren die actief kunnen bijdragen tot sociale rechtvaardigheid en maatschappelijke verandering. Waarom met LABO vzw kiezen voor het model van een beweging? En wat verstaan we onder een beweging?
Eerst en vooral geloven we dat het bij uitstek bewegingen zijn die de motor van sociale verandering kunnen zijn. Bewegingen prikkelen de verbeeldingskracht, zijn in sterke mate horizontaal en altijd een beetje ongrijpbaar. Wie een beweging helemaal probeert te controleren, maakt ze dood. De initiatiefnemers van onze organisatie hebben er heel wat jaren actieve deelname aan zeer diverse bewegingen opzitten (andersglobalisme, klimaatrechtvaardigheid, transitie…) Bewegingsprocessen zijn vaak complex en duurzame bewegingsopbouw is geen vanzelfsprekendheid.
Wat bedoelen we met een beweging voor kritisch burgerschap?
Oké, je bent een beweging. Maar waar ben je dan voor? En waar ben je tegen? In welke richting maak je beweging? Vanuit LABO vzw willen we een beweging van kritische burgers op gang brengen. Dit wil zeggen: burgers die actief aan de samenleving deelnemen, deze constant kritisch onder de loep nemen en sociale actie ondernemen om tot een meer rechtvaardige samenleving te komen. Collectieve sociale actie moet vormen van onderdrukking ombuigen in bevrijding. Dat soort beweging dat kritisch denken aan collectieve actie koppelt willen we vanuit LABO vzw actief gaan uitbouwen.
“There is no such thing as a single-issue struggle, because we do not live single-issue lives.” Audre Lorde
We beseffen dat 'kritisch burgerschap' vager klinkt dan 'klimaatrechtvaardigheid', 'vrede' of 'lokale participatie'. En toch: zijn de meest inspirerende bewegingen niet vaak holistische bewegingen die streven naar een bevrijding en vermenselijking in alle domeinen? Kan je sociale rechtvaardigheid los zien van ecologische rechtvaardigheid? Zijn het niet dezelfde of onderling verbonden factoren die in sommige buurten zorgen voor socio-economische achterstelling, gezondheidsproblemen, ecologische degradatie, etc. ?
Het steeds willen opdelen in afgebakende vakjes is een zeer Westers fenomeen. Het maakt het werk van een organisatie op het eerste zicht bevattelijk, maar al snel merk je dat de werkelijkheid complexer is. Systemen van onderdrukking en uitsluiting spelen op elkaar in en versterken elkaar. Als je die problemen niet op een holistische manier aanpakt, dan kan je nooit tot fundamentele verandering komen. Daarom moeten kritische burgers een holistische bril opzetten. Wat dat betreft hebben we veel te leren van inheemse culturen die ook nooit in termen van deelstrijden zullen spreken.
Afhankelijk van nood, urgentie en actualiteit kunnen andere thema's of deelstrijden meer aandacht gaan opeisen, maar uiteindelijk blijft het doel het maximaliseren van sociale en ecologische rechtvaardigheid, door het aangaan van permanent proces van sociale actie (en praxis) gedragen door een groeiende beweging van kritische wereldburgers.
Ons recept
Nomen omen est. Het is een Latijnse spreuk die betekent dat je naam soms al een hint inhoudt van waar je voor staat. Bij LABO vzw is dat zeker het geval. Onze naam vat immers perfect samen hoe we werk willen maken van kritisch burgerschap: door het stimuleren van leren, ageren, bewegen, organiseren én verbinden.
Leren
Geen enkele beweging is duurzaam als ze geen kader aanreikt waarbinnen deelnemers onderweg kunnen leren van de eigen opgebouwde ervaringen en van elkaar. Gevoed door de inzichten van de kritische pedagogie leren we de wereld lezen, wat een essentiële voorwaarde is om ze te kunnen veranderen. We reflecteren over de dagelijkse realiteit van onze leefomgeving en hoe die verbeterd kan worden. In dat leerproces duiken nieuwe handelingsperspectieven op, die we samen verkennen, afwegen en voorbereiden.
Ageren
De wereld begrijpen is natuurlijk onvoldoende. Er zal nood zijn aan massale sociale actie om verzet te bieden enerzijds en om constructieve alternatieven op te zetten voor systemisch falen anderzijds. Sociale actie is één van de begrippen van de toekomst. Sociaal, want individueel verzet zal niet volstaan. We moeten herontdekken en heruitvinden. Processen van ageren volgen op die van leren en gaan op zich aan nieuwe leermomenten vooraf. Die continue wisselwerking van actie en reflectie noemen we praxis. Een gezonde praxis ontwikkelen vormt mee de basis van een duurzame beweging.
Bewegen
Sterke en effectieve bewegingen werken vaak volgens de logica van een zwerm. Vogels lijken als groep sneller te beslissen dan individueel. Het is wetenschappelijk moeilijk te verklaren, maar blijkbaar maken ze gebruik van een soort collectieve intellegentie. Dat betekent dat er geen rechtstreekse leiders zijn. Toch is een zekere structuur nodig. LABO vzw wil mensen in beweging brengen en wil bestaande bewegingen ondersteunen met de volgende ankerpunten: motivatie, duurzaamheid, visie, wederkerige hulp, onderlinge solidariteit, radicale verbeeldingskracht. en gemeenschapsopbouw.
Organiseren
Bewegingen ontstaan niet in het niets. Naast een urgentie is een verhaal nodig, vorming, input en veel communicatie. Een sterke organisatie kan een faciliterende rol spelen in het organiseren van een beweging. LABO vzw wil vanuit haar expertise die rol opnemen binnen een nieuwe beweging voor kritisch burgerschap.
Verbinden
Tot slot is er ook het woord verbinden. We verkiezen uiteraard het letterwoord LABO boven LAVABO ;-). Maar in een sterk geïndividualiseerde samenleving is onderlinge verbondenheid crucialer dan ooit. Ons verbonden voelen met elkaar, met onze voorouders en toekomstige generaties en met onze natuurlijke omgeving vormen een cruciale voorwaarde om onze verontwaardigheid te transformeren naar duurzaam maatschappelijke engagement..
LABO vzw is dus een sociaal laboratorium dat fungeert als de broedplaats voor een beweging van kritische burgers. Doorheen het proces van leren, ageren, bewegen, organiseren en verbinden scheppen we de randvoorwaarden voor een beweging die ijvert voor sociale verandering over thematische grenzen heen.
Help onze droom te realiseren. Versterk een beweging voor kritisch burgerschap. Word actief bij LABO vzw of doneer om kritische burgerschapsvorming en sociale actie een duwtje in de rug te geven.