Wat doe je als je boos bent over het zwerfvuil en sluikstort in je wijk? Hoe beweeg je als bezorgde burger naar een beweging en beleidsbeïnvloeding? Juist, je organiseert je! 

Sinds mei 2024 zijn we als LABO vzw in een Gentse wijk actief met de Werf Samen Duurzaam (werf staat voor bouwplaats, work-in-progress). Met Muide-Meulestede als pilootwijk, organiseren we bewoners vanuit concrete noden op het vlak van duurzaamheid, en zetten samen die onvrede om naar sociale actie. Op die manier zorgen we dat ‘gewone burgers’ blijvend invloed hebben op het lokale klimaatbeleid. 

Nu we een jaar bezig zijn, blikken we graag terug, om te leren, en te vieren waar we nu al staan met de Werf Samen Duurzaam. Want hoe doe je dat? Van bezorgde bewoners naar een brede beweging gaan?

Stap 1: De buurt en haar bewoners leren kennen

In de eerste maanden zijn we gestart met de vraag: wat leeft er rond duurzaamheid? En voelt de buurt zich gehoord in het huidige beleid? Tijdens de vele (lees: 100+) koffie en thee-gesprekken over heel ‘t Eiland, leerden we dat ‘duurzaamheid’ een vaag begrip is, maar de meeste bewoners zich wel degelijk zorgen maken om, en daarom ook actief zorg dragen voor, de planeet. We leerden ook dat bewoners blij zijn met hun wijk, maar ontevreden over een aantal concrete zaken die verband houden met duurzaamheid: 1) de beperkte mogelijkheden om boodschappen te doen, 2) het drukke verkeer, en de beperkte ruimte voor de voetganger, 3) de afstand tussen de bewoners en de overheid, en 4) sluikstort en zwerfvuil (begrijpelijk als je op eender welke dag een toertje doet door de wijk).

Stap 2: Verbinden en verdiepen

Vervolgens zijn we maandelijks samengekomen met bewoners in het café op de hoek, het cultureel centrum en in verschillende buurthuizen verspreid over de buurt. Met een hapje en een drankje, spraken we over de oorzaken en oplossingen voor de 4 problemen. Door dat te doen, gingen we voorbij symptoombestrijding en ontdekten we samen hoe we de problemen bij de wortel konden aanpakken. We stelden hierin telkens de vraag: wat kunnen wij zélf als bewoners doen én wat willen wij dat de Stád hierin (anders) doet? Tussendoor was er natuurlijk ruimte voor de bewoners om elkaar te leren kennen, en te verbinden rond informele buurtquizjes.

Stap 3: Kiezen welk probleem eerst

Dankzij een gezonde dosis realisme, kozen we ervoor ons te richten op één probleem tegelijk, en al snel was de groep het er unaniem over eens dat hét probleem van de wijk het sluikstort en zwerfvuil is. Je kan immers moeilijk in gesprek gaan over duurzaamheidsvraagstukken, als je leefomgeving zo onleefbaar voelt, en ruikt.

Stap 4: Sociale acties organiseren

Nu kwam de vraag hoe al deze kennis uit de wijk over te brengen naar de mensen die hierin ook daadwerkelijk de macht hebben iets te veranderen: in dit geval de Gentse politici. Vanuit een aantal buurt brainstorms, (waar telkens ook weer nieuwe bewoners op aansloten die zich specifiek wilden inzetten tegen sluikstort), ontstonden 2 ideeën voor gerichte acties: 1) raamaffiches met de tekst ‘ik help actief onze buurt proper te houden’ verspreiden door de buurt, en 2) grote borden met illustraties (vol ratten en alsmaar meer vuilnis) met de boodschap dat 1 zak afval altijd voor méér afval zorgt. De bewoners gingen langs 300 deuren om in gesprek te gaan over het afval, en het raamaffiche op te hangen, en hingen de borden op 60 ‘hotspots’ van sluikstort door heel de buurt.

Stap 5: Verspreid het nieuws

Dat alles werd opgemerkt door de pers: HLN en Nieuwsblad belden ons op voor interviews en publiceerden rake artikelen. En dát werd dan weer opgemerkt door de politiek: twee politici van verschillende partijen, en tevens bewoners van de buurt, contacteerden ons, en zetten de sluikstort problematiek in Muide Meulestede op de agenda in de gemeenteraad. De schepen van Openbare Netheid kon natuurlijk niet achterblijven, en contacteerde ons voor een gesprek met de buurtgroep.

Stap 6: Beleidsbeïnvloeding 1.0: een plaats aan tafel

Zodoende hadden we in nog geen 6 weken tijd vanaf het eerste bord aan de eerste paal, een gesprek van drie uur waarin we de ernst van het probleem en onze suggesties vanuit de buurt duidelijk maakten aan de schepen. Op tafel tussen ons in, legden we 60 foto’s waarop de opeenstapeling van vuilzakken, stinkend vuil en inboedels van afgelopen maanden voelbaar binnendrongen in ons gesprek. We eindigden met concrete korte- en lange termijn beloftes, een concreet aanspreekpunt om de invloed van de bewonersgroep op te volgen, en een vervolgafspraak met de schepen om de lange termijn beloftes concreet te maken. Hoera!

Stap 7: Oké nog één actie tussendoor & vergeet niet te vieren!

Kort na het gesprek deden we nog een Gruute Gentsche Kuis actie, om de aandacht voor het probleem vast te houden en extra bewoners te betrekken. Het was een mooi moment van collectief leiderschap, waarin de ene bewoner de megafoon oppakte (‘Wat willen wij?’ ‘Schone straten!’, ‘Wanneer willen we dat?’ ‘Nu!’), een ander deur aan deur in gesprek ging met extra raamaffiches, een grote groep bewoners met protestborden (‘verbeter ons imago, bel ivago!’), grijpers, en vuilzakken de straten kuisten, en weer een andere bewoner met een remorque rondreed om de volle vuilzakken op te pikken. De dag sloten we af met een iftar, om zeker ook samen stil te staan bij het vieren van onze gezamenlijke successen.

Stap 8: Beleidsbeïnvloeding 2.0: hoe blijven we nu aan tafel zitten?

Inmiddels hebben we binnen de bewonersgroep teams gemaakt en zitten we regelmatig samen met de Cel Netheid om die korte termijn beloftes waar te maken. Iedereen kiest hierin wat bij zichzelf past: het ene groepje brengt in kaart waar de vuilbakken extra geleegd moeten worden, een ander groepje gaat met IVAGO en de stad de brochure van IVAGO herwerken tot een begrijpelijk geheel, de één deelt onze strijd met andere buurtbewoners, de ander ruimt als Proper Pierke wekelijks de vuile hotspots op, en weer een ander deel van de groep gaat in gesprek met de sociale huisvestingsmaatschappij om ook hun verantwoordelijkheid aan te kaarten. 

Duidelijk is alvast dat de noodzaak om de beloftes te zien uitkomen, wat bij de bewoners enkel nog maar is gegroeid afgelopen maanden, en daarmee ook de drive om zich te blijven inzetten. Een geliefde slogan is dan ook inmiddels: ‘We houden het langer vol dan het sluikstort’.

Momenteel ondersteunen we vanuit LABO vzw de groep nog van heel dichtbij, om zo ook zeker te zijn dat er genoeg aandacht blijft voor de verschillende noden en werkwijzen van de bewoners. We gaan zien hoe dat evolueert naar de toekomst toe!

En verder? Naast sluikstort?

Het geeft energie om als ‘gewone burger’ te merken dat je samen veel invloed kan hebben op beleid en grotere systemen. Bij veel van de bewoners smaakt het in ieder geval naar meer: langzaamaan beginnen we daarom ook met onze tweede strijd in de buurt: het aanpakken van de beperkte mogelijkheden van boodschappen en eten. We experimenteren alvast met het samen delen van vervoer, en hoe de lokale solidaire supermarkt nog meer kan aansluiten bij de noden van de Muidenaar en Meulestedenaar. Wordt vervolgd!