Iedereen kijkt selectief naar zijn of haar geschiedenis. Stalin is nog steeds een kerel in Rusland, Mao kreeg vorig jaar nog een gigantisch standbeeld in China en op school leerde ik niets over de genocide die onze koning, Leopold II, aanrichtte in de Congo. Een film die zonder veel respect Zuid-Amerikaanse figuranten de kolonisatie doet herbeleven, verschafte mij inzicht in hoe de figuur van Zwarte Piet racistisch kan zijn.

Films met inhoud

Ooit zag ik de film “Even the rain” (“También la lluvia”) over een filmploeg die de verovering van Zuid-Amerika door Colombus en zijn kornuiten op pellicule wou vereeuwigen. Geschiedenis en het hier en nu lopen al vlug door elkaar. Een buitenlands bedrijf wil de watervoorziening privatiseren. De hoofdrolspeler wordt door de regisseurs gevraagd om zich niet langer te engageren voor betaalbaar, proper water. Wat ik vooral onthoud uit de film is hoe de indigene ‘figuranten’ schijnbaar worden terechtgesteld en hoe heftig dat moet zijn voor die mensen. Ze kennen ongetwijfeld de geschiedenis (de genocide, slavernij etc.) en zien gelijkenissen met het heden.

Aan die film moest ik denken toen ik Sinterklaas speelde. In de Mannequin Challenge: Pieteneditie (berichtgeving) speelde ik de witte sint. Die heeft het niet gemakkelijker, hoor! Met die lange gewaden geraak je nergens zonder hulp. Keer op keer moesten mijn zwarte pieten mij door de deur helpen, mijn mijter oprapen, mijn staf aanreiken. Maar ik had wel de gemakkelijkste positie van allemaal. Ik zat neer en at een taartje of stond recht, maar keek in mijn boek. Mijn taken waren eerder beperkt. Zij, de (stereotype) zwarte pieten, moesten zich stilhouden in de ongemakkelijkste, maar grappige of dienstige houdingen. Deze gewaarwording sterkte mij in het geloof dat de rolverdeling tussen zwarte piet en sinterklaas problematisch is en een carnavelesque omkering der gebruikelijke orde op zijn plaats is.

Theater is repeteren voor de werkelijkheid

Een parallel met het voortschrijdend inzicht van de Spaanse regisseurs-acteurs in “Tambien la lluvia” drong zich op. Door theater te spelen, kroop ik in de huid van iemand anders en speelde ik een situatie na die niet tot mijn 9-to-5-bestaan behoort. Het is ironisch dat door eens een rolletje gespeeld te hebben ik beter begrijp hoe Zwarte Piet pijnlijke historische en eigentijdse rolverdelingen tussen zwart en blank in herinnering brengt. 

(even ademhalen)

Maar misschien legt dit de klemtoon teveel op het negatieve? Kan dezelfde boodschap met een positievere toon gebracht worden? Ik geloof dat Sinterklaas perfect gevierd kan worden zonder dat zwarte piet dik aangezette rode lippen hoeft te hebben. Het is niet zo dat ik meega in het verhaal dat de pietendiscussie het kinderfeest verbrodt. Integendeel: een niet-stereotyperende piet zorgt dat meer mensen van 6 december kunnen genieten en dat het feest nog groter wordt!

LABO biedt verschillende vormingen die gebruikmaken van theatertechnieken om de sociale werkelijkheid te onderzoeken en te verbeteren aan.